woensdag 16 oktober 2013
De bisschop zoals we die nu binnen de rooms-katholieke Kerk kennen, is een gevolg van het Concilie van Trente. Dat betoogde prof. dr. Wim François, hoogleraar kerkgeschiedenis aan de KU Leuven, tijdens een studiedag over dit concilie. De studiedag, gehouden in Utrecht op 15 oktober was een initiatief van de Katholieke Vereniging voor Oecumene en de Tilburg School of Catholic Theology.
Dit jaar is het 450 jaar geleden dat het Concilie van Trente werd afgesloten. Het concilie, dat in 1545 was begonnen, hervormde de rooms-katholieke Kerk en formuleerde de leer van deze Kerk opnieuw.
Het Concilie veroordeelde de leer van Luther en Calvijn. Waar de reformatie stelt dat het geloof gebaseerd is op de Schrift, stelde het concilie dat dit gebaseerd is op Schrift én de Traditie. De reformatie kent drie (Luther) of twee sacramenten (Calvijn), het concilie bevestigde dat er zeven sacramenten zijn. Ook het centrale punt in de leer van Luther werd veroordeeld: hij meende dat de mens alleen gered kan worden door de genade van God, het concilie sprak uit dat zowel de goddelijke genade als de daden van de mens hierin meespelen.
Als het gaat om de hervorming van de rooms-katholieke Kerk werd bepaald dat pastoors moesten elke preken om zo hun parochianen bekend te maken met de beginselen van het geloof. Bisschoppen, die zich vaak met politiek en zelfs met oorlogvoering bezighielden, moesten weer bestuurders en herders van hun bisdom worden. Ze zijn opvolgers van de apostelen. Prof. dr. Wim François benadrukte het belang van dit besluit: “De moderne bisschop is voor een belangrijk deel de creatie van het Concilie van Trente.”
Deze bisschoppen wisten in de Zuidelijke Nederlanden een grondige hervorming door te voeren. In het Noorden was dat niet mogelijk, omdat in 1568 de Nederlandse Opstand was uitgebroken en het gebied als gevolg daarvan protestants was geworden.
Protestanten uit de Zuidelijke Nederlanden waren naar het Noorden gevlucht. In 1609 kwam het tot een bestand en een aantal van hen keerde terug. Daar bleek dat het protestantisme daar geen enkele aantrekkingskracht meer had. De katholieke hervorming werd gesteund door de bevolking: de kerk waartegen de emigranten zich hadden verzet bleek niet meer te bestaan.
Zo leefden katholieken en protestanten in Nederland, maar bijvoorbeeld ook in Duitsland naast elkaar. Pas in de twintigste eeuw kwam het tot toenadering. Dr. Ton van Eijk, van 1999 tot 2007 voorzitter van de Raad van Kerken in Nederland, liet zien hoe in Duitsland na 1980 werd begonnen met de studie van het Concilie van Trente en van de protestantse reactie hierop. Dat ging in de vorm van wederzijdse veroordelingen.
Het opnieuw lezen – en uiteindelijk herroepen – van deze veroordelingen kan de basis leggen voor een opheffen van de scheiding die in de zestiende eeuw ontstond.
Lees meer in de dossiers over
